Fashion Icon #2: Cristóbal Balenciaga – “Tượng đài” của ngành thời trang cao cấp

“The King Is Dead” (nhà vua đã chết), đó chính là tiêu đề mà tạp chí thời trang WWD (Women’s Wear Daily) đã viết để thông báo với thế giới về cái chết của nhà thiết kế thời trang cao cấp – Cristóbal Balenciaga vào tháng 3/1972. Dĩ nhiên, không phải tự nhiên mà Balenciaga được gọi là “vua”.

Không quan tâm đến danh tiếng trong suốt sự nghiệp, Balenciaga chỉ có một mong muốn đơn giản là được đồng nghiệp của mình công nhận. Và có lẽ, ông đã làm được điều đó, huyền thoại Coco Chanel từng khẳng định: “Chỉ có Balenciaga mới là một couturier (nhà thiết kế thời trang cao cấp) theo nghĩa chân thực nhất của từ này”, trong khi với Christian Dior, Balenciaga là “bậc thầy của tất cả chúng ta”.

Fashion Icon là chuỗi bài về gương mặt đứng sau các biểu tượng thời trang đình đám trên thế giới do Brands Vietnam thực hiện. Thông qua chuỗi bài này, marketers có thể hiểu hơn về lịch sử hình thành và sự phát triển của các đế chế thời trang trên toàn cầu.

Một viên ngọc sáng

Cristóbal Balenciaga sinh ngày 21/01/1895 tại làng chài nhỏ yên bình Getaria ở phía bắc Tây Ban Nha. Cha của ông là một ngư dân và đã qua đời từ khi ông còn nhỏ, có thể nói, người có ảnh hưởng trực tiếp đầu tiên đến sự nghiệp thời trang của thiên tài Balenciaga không ai khác chính là mẹ ruột của ông – một nghệ nhân may.

Balenciaga đã nghiên cứu kỹ thuật may vá ngay từ thời thơ ấu khi dành hàng giờ để quan sát mẹ ông. Sau này, ông bỏ học để dành toàn bộ thời gian hỗ trợ công việc cắt may của mẹ mình. Yêu thích thời trang ngay từ khi còn nhỏ, Balenciaga thường xuyên lui tới gặp gỡ những người phụ nữ quý tộc trong thành phố, những người đánh giá cao sự sáng tạo và kỹ năng của nhà thiết kế trẻ. Tại đây, ông đã gặp Marquesa de Casa Torres, một nữ hầu tước giàu có sống tại cung điện Aldama.

Nếu mẹ là người giúp ông trở thành một trong số rất ít các nhà thiết kế thời trang cao cấp trong lịch sử có thể tự tay vẽ, cắt và khâu những bộ trang phục kiểu mẫu, thì người phụ nữ quý tộc Marquesses of Casa Torres, chính là người đã giới thiệu ông vào thế giới thời trang cao cấp. Bà sớm nhận ra tài năng của Balenciaga nên vào năm ông 12 tuổi, bà đã bảo trợ và gửi ông đến Madrid, nơi ông được đào tạo bài bản về thời trang.

Và phần còn lại trong cuộc đời của Balenciaga, như mọi người nói, là lịch sử của ngành thời trang.

Từ quê nhà đến “kinh đô thời trang”

Vào cuối những năm 1910, Balenciaga trở thành một nhà mốt nổi tiếng trong ngành thời trang cao cấp. Ông mở cửa hàng đầu tiên tại San Sebastian, Tây Ban Nha mang tên Eisa, vốn là tên viết tắt của mẹ ông. Sau khi trở nên nổi tiếng, ông đã mở thêm các nhà mốt khác tại Barcelona và Madrid. Các thiết kế của ông được hoàng gia Tây Ban Nha và các thành viên quý tộc rất ưa chuộng. Năm 1924, Balenciaga chuyển đến số 2 Avenida de la Libertad và niêm yết doanh nghiệp dưới tên “Cristóbal Balenciaga”.

Không thể tránh khỏi những biến động của thời cuộc, cuộc Nội chiến Tây Ban Nha (Spanish civil war) diễn ra sau đó đã buộc Balenciaga phải đóng các cửa hàng ở Tây Ban Nha và chuyển đến Paris. Balenciaga mở cửa hiệu thời trang cao cấp đầu tiên của mình trên đại lộ Avenue George V tại Paris vào năm 1937, địa điểm mở ra những cột mốc rực rỡ sau đó.

Balenciaga mở cửa hiệu thời trang cao cấp đầu tiên của mình trên đại lộ Avenue George V tại Paris vào năm 1937.
Nguồn: Pinterest

Năm 1938, ông tổ chức buổi trình diễn bộ sưu tập đầu tay của mình với cảm hứng được lấy từ Phục hưng Tây Ban Nha và cụ thể là các bức tranh quý tộc của Diego Velázquez. Thiết kế của Balenciaga ngay lập tức được giới báo chí Pháp yêu thích, đưa ông trở thành “Vua thời trang”.

Thực tế, “hơi thở” của văn hóa Tây Ban Nha vẫn luôn rất đậm nét trong suốt sự nghiệp huy hoàng của ông. Trong các tác phẩm của mình, đỏ là màu được ông sử dụng rất phổ biến, vốn làm người ta dễ liên tưởng đến những trận đấu bò tót – một lễ hội mang đậm màu sắc dân tộc của người Tây Ban Nha. Ngoài ra, Balenciaga cũng được truyền cảm hứng từ nét đẹp trong điệu nhảy flamenco, nhiều họa sĩ cũng ảnh hưởng đến ông, như Diego Velázquez và Francisco Zurbarán.

Sau khi Quân đội Đức Quốc xâm lược Paris vào năm 1940, cùng với những thương hiệu như Chanel, Balenciaga là một trong 60 công ty được phép hoạt động trong thời kỳ chiến tranh. Đáng nói hơn cả là mặc dù trong bối cảnh chiến tranh đầy phức tạp như thế, nhiều khách hàng vẫn sẵn lòng mạo hiểm đến Châu Âu để “săn lùng” những thiết kế của ông.

Cách mạng hóa phom dáng cho phụ nữ

Định nghĩa lại “sự quyến rũ”

Sau Chiến tranh Thế giới II, tài năng của Balenciaga ngày càng được công nhận. Vào những năm 1950, giai đoạn sau của sự nghiệp, Balenciaga đã đi tiên phong trong việc tạo ra những phom dáng mới chưa từng thấy trong thời trang nữ.

Rời bỏ phom dáng thịnh hành “New Look” với những đường eo thon gọn của Dior, Balenciaga ưa chuộng việc mở rộng phần vai và loại bỏ phần thắt eo.
Nguồn: The Conversation

Thời điểm đó, ông chính là đối thủ lớn của những nhãn hiệu thời trang hàng đầu khác bao gồm Gabrielle “Coco” Chanel và Christian Dior. Tuy nhiên, Dior vẫn khen ngợi ông như một người định hình xu hướng: “Thời trang cao cấp giống như một dàn nhạc mà Balenciaga chính là người chỉ huy”. Dior cũng từng một lần nói: “Chúng tôi, những nhà thiết kế thời trang khác, là những người chơi nhạc và chúng tôi tuân theo hướng dẫn mà ông ấy đưa ra”.

Thật vậy, thay vì theo đuổi xu hướng, Balenciaga đã mở đường riêng cho mình bằng cách tạo ra những hình dáng mới, thử nghiệm ý tưởng sáng tạo và chú ý đến từng chi tiết một cách tỉ mỉ.

Rời bỏ phom dáng thịnh hành “New Look” với những đường eo thon gọn của Dior, Balenciaga ưa chuộng việc mở rộng phần vai và loại bỏ phần thắt eo. Sự sáng tạo của ông cho phép ông chuyển từ phom dáng đồng hồ cát sang việc tạo ra trang phục phù hợp hơn với tất cả các dáng vóc của phụ nữ, vừa vặn với người mặc nhưng theo cách tự do.

Không ngạc nhiên khi ông trở nên nổi tiếng với danh xưng “kiến trúc sư thời trang” thông qua sự tôn trọng với những nguyên tắc thiết kế chặt chẽ, những bộ trang phục giúp cho hình dáng của người mặc dường như được điêu khắc lại bởi những đường cắt may tinh tế, chú trọng vào cảm giác của phụ nữ. Điều này cũng hoàn toàn thống nhất với “tuyên ngôn” trong sự nghiệp của Balenciaga: “Một nhà thiết kế thời trang cao cấp phải là một kiến trúc sư cho toàn bộ thiết kế, một nhà điêu khắc cho khuôn dáng, một họa sĩ cho màu sắc, một nhạc công cho sự hòa điệu và một triết gia cho sự cân bằng”.

Ông tiếp tục đẩy mạnh sự biến đổi trong thời trang phụ nữ vào những năm 60 khi sử dụng các loại vải dày, hoa văn phức tạp và đa dạng chất liệu cao cấp từ da, lụa, len đến cotton, denim. Thiết kế của ông thu hút sự chú ý toàn cầu khi những ngôi sao và giới quý tộc như Audrey Hepburn, Grace Kelly, Nữ Công tước của Windsor và Jackie Kennedy đều là những khách hàng trung thành của ông. Năm 1960, ông tạo ra bộ váy cưới cho y tá và nhà văn Fabiola de Mora y Aragón khi cô kết hôn với Vua Bỉ.

Một số thiết kế tiêu biểu của Balenciaga qua từng thời kỳ

Đầm trống “Barrel Line” (1947)

Bộ váy đầu tiên có dáng hình thùng được trình diễn bởi Cristóbal Balenciaga đã biến đổi hình dáng với một thiết kế mở rộng vai và loại bỏ đường nét của người mặc. Phá vỡ quy tắc trang phục truyền thống "tập trung vào đường cong cơ thể", những chiếc đầm có hình dáng như một chiếc trống của Balenciaga đã trở nên phổ biến vào thập kỷ 1940 và 1950.

Áo khoác bóng bay “balloon jacket” (1953)

Balenciaga đã giới thiệu chiếc áo khoác bóng bay nổi tiếng vào năm 1953, một kiểu dáng tạo ra dáng rộng thanh lịch với tay áo và phần thân đầy đặn. Những đường viền bóng bay của Balenciaga đã trở thành một nét đặc trưng và là một cách ông biến đổi hình dáng phụ nữ trong thời trang, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ nhà thiết kế.

Đầm suông “tunic” (1955)

Những mẫu váy tunic dáng suông thanh lịch sau này đã được phát triển thành những chiếc váy sơmi (chemise dress), vừa đánh dấu một cột mốc quan trọng trong làng thời trang lúc bấy giờ, vừa thể hiện sự hoàn hảo của đường nét và đường cắt vốn là thương hiệu của Balenciaga.

Đầm hình kén “sack dress” (1957)

Chiếc váy đại diện cho xu hướng thiết kế của đế chế này trong suốt thập niên 50. Một chiếc đầm thoải mái, rộng rãi, khác biệt giữa những thiết kế ôm sát thường thấy ở thời điểm bấy giờ. Định nghĩa về "barrel“ cũng được ra đời vào năm 1947. Balenciaga đã phát triển phần lưng áo rộng trên khắp các thiết kế của mình, từ tunic dress 1955 cho đến sack dress 1957.

Đầm Baby doll (1958)

Vốn là người yêu thích những đường nét mềm mại và nét nữ tính đầy tinh tế, Balenciaga đã tạo ra một thuật ngữ mới về váy vóc dành cho phái đẹp: baby doll. Được lấy cảm hứng từ quần áo trẻ em, làm bằng lụa taffeta có họa tiết in hoa với tông đỏ và hồng fuchsia, cổ viền tròn, phía trước còn được trang trí bởi một chiếc nơ cùng màu, phần tà váy hơi xòe nhẹ và thiết kế loose-fitting cho phép người mặc tự do chuyển động.

Envelope dress (1967)

Sự trừu tượng hóa đạt đến đỉnh cao trong các thiết kế của ông vào cuối những năm 60 với tác phẩm “envelope dress” như một bức thư “hướng ra 4 hướng” đầy ấn tượng. Đây là một “tác phẩm điêu khắc” được “đúc” từ loại vải mà ông yêu thích – lụa Gazar cứng chắc nhưng nhẹ. Mặc dù gây được tiếng vang lớn với báo chí thời trang, nhưng chỉ có hai chiếc được bán và một chiếc bị trả lại vì khách hàng không thể tìm ra cách đi vệ sinh khi mặc nó.

Một số thiết kế tiêu biểu của Balenciaga qua từng thời kỳ (từ trái qua phải): Barrel Line, Balloon Jacket, Tunic Dress, Sack Dress, Baby Doll.
Nguồn: Tổng hợp

“Nhà vua” rời ngai

Năm 1968, sau hơn 30 năm làm việc tại Paris, Balenciaga quyết định đóng cửa các nhà mốt của mình ở tuổi 73 và trở về quê hương Tây Ban Nha rồi qua đời bốn năm sau đó. Khi Balenciaga đóng cửa, ông tin rằng thời trang đang đi theo hướng khác. Các nhà mốt Dior và Chanel thời điểm đó đã bắt đầu quan tâm đến mass fashion (thời trang nhanh), thực tế, điều này dường như là xu hướng của ngành công nghiệp thời trang. Thế nhưng Balenciaga lại hoàn toàn tận tâm với haute couture (nghệ thuật may vá cao cấp).

Trong suốt cuộc đời của mình, Balenciaga luôn sống kín tiếng, ông tránh xa khỏi mọi cuộc phỏng vấn của báo chí và thậm chí chưa từng bước ra chào khi kết thúc các buổi trình diễn. Ông quan sát mọi thứ từ phía sau sân khấu, từng có người còn dàn dựng một màn… ngất xỉu với hi vọng có thể được mang vào hậu trường để nhìn thoáng qua nhà thiết kế sống đời ẩn dật này.

Tại cửa hiệu Cristóbal Balenciaga ở số 10 đại lộ Georges V, sự tĩnh lặng, vốn là tính từ được nhớ đến khi nhắc đến Balenciaga cũng bao trùm khắp nơi, nhiều khách hàng đã nói rằng nơi đây mang đến cảm giác như một tu viện hơn là cửa hàng thời trang. Cho đến tận khi đã nghỉ hưu, ở tuổi 76, Balenciaga mới tham gia một cuộc phỏng vấn với tạp chí Time – cũng là cuộc phỏng vấn duy nhất trong suốt cuộc đời của ông.

Sống kín tiếng là vậy nhưng thật ra Balenciaga vẫn dành nhiều tâm huyết cho việc đào tạo nên những thế hệ nhà thiết kế tài năng tiếp nối. Balenciaga đã hướng dẫn nhiều người học trò, những người mà sau này cũng đã trở thành những nhà thiết kế huyền thoại, trong số đó phải kể đến Oscar de la Renta, André Courrèges, Emanuel Ungaro và Hubert de Givenchy.

Cristóbal Balenciaga cũng là một trong những người đầu tiên công khai đồng tính (mặc dù ông luôn giữ bí mật đời tư của mình). Ông đã gặp tình yêu của cuộc đời và cũng là người bạn đời lâu năm ở Paris, Władzio Jaworowski từ Attainville. Chính vì vậy, khi Jaworowski qua đời vào năm 1948, Balenciaga đã suy sụp đến mức nghĩ đến việc đóng cửa công việc kinh doanh. Ông duy trì một vài mối quan hệ ngắn hạn kể từ đó, nhưng trên thực tế vẫn chung thủy với người bạn đời đã mất cho đến cuối đời.

Kết

Sau sự ra đi của Cristóbal Balenciaga, thương hiệu này đã bị quên lãng và ít xuất hiện trong truyền thông cho đến khi nó được mua lại vào năm 1986 bởi Tập đoàn Bogart. Thế nhưng, thương hiệu Balenciaga chỉ thật sự lấy lại được hào quang cho đến khi Nicholas Ghesquière trở thành giám đốc sáng tạo vào năm 1997.

Trải qua nhiều thăng trầm, Balenciaga hiện tại vẫn là một trong những thương hiệu thời trang lâu đời và được yêu thích cùng bề dày lịch sử đáng học hỏi trong nền công nghiệp tỷ đô, mặc dù phải thừa nhận rằng, các thiết kế của thương hiệu đã khác nhiều so với thời của người sáng lập.

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục tại đây.

Theo Phố Hương / Brands Vietnam
* Nguồn: Tổng hợp