Sự minh bạch trong học thuyết lừa dối từ bước đi mù quáng của Jac..

Cổ nhân Á đông từng nói "Kỳ thị thâm giả, kỳ thiên ky thiền" ý nói nếu một người có quá nhiều dục vọng ham muốn, thì chắc chắn trí tuệ của bản thân người này cũng tự nhiên mà khuyết thiếu và nông nổi, bị phong bế. Rất dễ dàng rơi vào sự nguy hiểm bất cứ lúc nào. 

Hay như câu "Đạo ẩn vu tiểu thành, ngôn ẩn vu vinh hoa" lại mang ý nghĩa trực diện hơn, thành kiến chủ quan thì sẽ gây trở ngại cho việc theo đuổi chân lý đúng đắn, mà hoa ngôn xảo ngữ lại bóp nghẹt sự chân thành, dễ che lấp đi sự thật, làm bản thân trở nên mù quáng.

Chính vì thế, các bậc hiền giả xưa đã đúc góp được 1 triết lý sống và làm việc vẫn giữ nguyên giá trị cho tới ngày nay "Làm việc phải lưu tâm, làm người phải ẩn tâm". Không ít các trường hợp có thể vì tự mãn, vì sự nông nổi, hay vì những dục vọng hão của bản thân mà mang lại những thất bại đau đớn, dù nó vẫn được ghi lại trong sử sách, nhưng ở 1 vị thế khá đớn đau.

Nhìn vào thời điểm hiện tại, khi mà mọi sự thành bại đều có thể được chi phối bằng hiệu ứng đám đông, sử dụng đồng tiền và tầm ảnh hưởng để điều hướng nội dung, để tạo vũng lầy cho dư luận khuấy ngoắng, để nó lan tỏa rộng rãi hơn, tạo sự tập trung của đám đông nhằm mục đích thu lợi về phía bản thân mình đã và đang là chiến lược được rất nhiều người nổi tiếng lựa chọn và sử dụng.

Nhưng có lẽ, 1 số trường hợp lại không hình dung được rủi ro luôn luôn tiềm ẩn, gây ảnh hưởng lớn tới họ, đặc biệt là trong 1 thị trường đa tính cách như hiện nay. Khi mà các giá trị về nhân sinh quan, về cộng đồng, tính minh bạch... đang dần tạo được chỗ đứng nhất định trên hành trình trải nghiệm, khám phá các giá trị chỉ để giải trí về mặt tinh thần. Họ không còn chỉ phục vụ duy nhất 1 mục đích là giải trí nữa, mà họ còn quan tâm sâu hơn tới các vấn đề xung quanh của nó, làm văn minh chính trải nghiệm của mình.

Quay lại trường hợp của J, có thể coi đây như là cuộc khủng hoảng đã được dự báo trước, khi mà bản thân J và ekip có những chiến lược và bước đi được đánh giá là hoàn toàn ích kỷ, chỉ chăm chăm tập trung vào các lợi ích của bản thân mà quên đi những rủi ro đang rình rập. Lựa chọn sự hoa ngôn xảo ngữ để lộng giả thành chân, rồi sau đó thì trì hoãn, mập mờ và trốn tránh việc trả lời cho các bên liên quan thông qua lăng kính lý thuyết của sự lừa dối. Từ đó bỏ quên đi giá trị của sự minh bạch trong khủng hoảng.

Vậy lý thuyết dối lừa là gì?

Lý thuyết dối lừa, hay đầy đủ là lý thuyết lừa dối giữa các cá nhân (IDT-Interpersonal deception theory) là 1 trong các lý thuyết cố gắng giải thích cách các cá nhân xử lý sự dối lừa thực tế (hoặc được nhận thức) ở cấp độ ý thức hoặc tiềm tức khi tham gia giao tiếp mặt đối mặt. Lý thuyết này được đưa ra bởi David Buller và Judee Burgoon vào năm 1996 nhằm khám phá rằng lừa dối là 1 quá trình hấp dẫn giữa người nhận và kẻ lừa dối (theo Wikipedia). Hay hiểu 1 cách khác, nó liên quan tới việc nhiều người có xu hướng lừa dối, cố ý thao túng thông tin, hành vi và hình ảnh, cố gắng giả mạo, che giấu, mập mờ... nhằm tạo cho người khác những niềm tin sai lầm nhằm tạo được lợi thế. Bên lừa dối thường có hành vi chiến lược làm sai lệch tính xác thực của thông tin và lợi dụng truyền thông để kể 1 câu chuyện được chuẩn bị trước hoặc tạo sự bàn tán, viral trong dư luận nhằm thu hút sự quan tâm.

Có 1 vấn đề chúng ta sẽ không nhắc tới trong phạm vi bài viết này, đó là thuật ngữ "lừa dối trắng", thường được coi là những lừa dối có lợi cho xã hội, hoặc cho 1 bối cảnh cụ thể nào đó, ví dụ như cuộc nói chuyện giữa bác sỹ và bệnh nhân mắc bênh hiểm nghèo...vv. Chúng không mang lại sự bực bội và các ảnh hưởng tiêu cực cho các bên liên quan. Còn loại còn lại, các loại dối lừa được coi là phản xã hội hay lừa dối vì lợi ích cá nhân, chúng ta sẽ nói rõ hơn về các hệ quả của nó có thể tác động tiêu cực tới các cá nhân, cộng đồng or chính bản thề dối lừa như thế nào. 

Ở trường hợp này, cậu ta không chỉ tạo sự mập mờ bằng cách bỏ qua các thông tin chính thống, im lặng và kéo dài các vấn đề đang gây nhức nhối, tranh luận. Cố ý giữ lại các thông tin mà người khác đã yêu cầu làm rõ. Thêm vào đó, còn dựa vào tầm ảnh hưởng khiến cho nội dung sai sự thật được cường điệu và thêu dệt, xuyên tạc thêm nhiều nội dung không có thật (hoặc sự thật được hiểu theo 1 ý khác)... Tất cả chỉ để phục vụ 1 vài mục đích cá nhân rất rõ rệt của bản thể, và thật không may chiến lược này không có tác dụng gì cho tới thời điểm này, thay vào đó nó còn mang lại các tác dụng ngược đáng lo ngại. 

Đáng nói tới ở đây, có thể kể đến tác động tiêu cực đế sự gắn kết của các cộng đồng xã hội, đánh mất lòng tin và sự ổn định trong mối quan hệ của bản thể và cộng đồng đó, các mối quan hệ của bản thể đó với các bản thể khác... Làm tổn thương và đánh mất niềm tin với những người ủng hộ, và hệ quả sau cùng tất nhiên là  danh tiếng, thời gian, và tiền bạc - Thứ mà bạn đã dày công xây dựng suốt khoảng thời gian qua. Và tất nhiên, việc gây dựng lại cũng là 1 thách thức không hề nhỏ.

Vậy, đối nghịch của học thuyết trên là gì, đâu là cốt lõi của việc giải quyết các hệ quả đã sảy ra (hoặc chưa) ???

"Tell the truth - Say you’re sorry" Minh bạch và sự nhìn nhận chính là những bài học đầu đời tuy nhiên nó dần bị quên lãng, hoặc cố tình quên lãng khi chúng ta lớn lên. Đặc biệt, đặt trong bối cảnh là 1 người có tầm ảnh hưởng, thì điều này càng có giá trị tuyệt đối trong việc làm xoa dịu tình hình bằng 1 kế hoạch phù hợp. 

Giá trị đó nằm ở 2 chữ "minh bạch" trong các chiến lược triển khai. Cần có chiến thuật triển khai thông tin 1 cách dứt khoát, bình tĩnh và minh bạch nhằm kịp thời lấy lại niềm tin với các bên liên quan. Sử dụng giao tiếp như một phương tiện mạnh mẽ nhất để thu hút sự tham gia của các bên liên quan và là phương tiện mạnh mẽ nhất tiếp cận với họ.

Giao tiếp giống như 1 con đường 2 chiều, khi chúng ta cần có được các thông tin chính xác từ các bên liên quan, cộng đồng ảnh hưởng... thì chúng ta cần tạo được niềm tin bằng cách cởi mở và minh bạch. Và phát biểu bản chất sự việc đúng như thực tế, là 1 phần quan trọng trong việc xây dựng niềm tin này. Đừng quá kỳ vọng vào những lợi ích cá nhân mà đánh mất đi bản ngã của những câu chuyện.

Để giao tiếp hiệu quả, và minh bạch trong bối cảnh cho phép, bạn cần chuẩn bị như sau:

• Xác định rõ mục tiêu: Trước khi truyền đạt bất cứ điều gì, bạn cần có ý tưởng rõ ràng về những gì bạn muốn đạt được và những người bạn muốn tiếp cận. Rõ ràng về thông điệp, những sự thật liên quan và khẩn cấp nhất mà bạn cần chia sẻ là gì? Ai là đối tượng quan trọng và bị ảnh hưởng nhất mà bạn cần giải quyết... Khi đã có 1 chiến lược rõ ràng và nhất quán sẽ giúp bạn tránh được sự nhầm lẫn, thông tin sai lệch or mâu thuẫn.
• Tôn trọng ranh giới của bạn: Mặc dù sự minh bạch là tối quan trọng, nhưng điều đó ko có nghĩa là bạn sẽ phải tiết lộ mọi thứ. Có thể sẽ có 1 số thông tin mà bạn bị ràng buộc phải giữ bí mật như dữ liệu cá nhân, bí mật thương mại... Hoặc đâu đó 1 số thông tin mà bạn không chắc chắn... Trong các trường hợp này bạn nên tôn trọng ranh giới của mình và tránh suy đoán, cường điệu hoặc xuyên tạc. Thay vào đó, bạn nên thừa nhận những gì bạn biết và những gì bạn không biết, đồng thời giải thích lý do tại sao bạn không thể chia sẻ 1 số chi tiết nhất định vào lúc này.
• Xác định, và quản lý các rủi ro 1 cách chủ động: Bạn cần xác định, đánh giá và kiểm soát các mối đe dọa đối với bạn. Từ đó có kế hoạch ứng phó trước nhằm giảm thiểu, phòng tránh hoặc 1 số trường hợp là chấp nhận chúng ở 1 mức độ cho phép nào đó.
• Giao tiếp sớm và thường xuyên: Một trong những điều tồi tệ nhất khi bạn có thể làm khi gặp khủng hoảng là mập mờ, giữ im lặng hoặc trì hoãn việc giao tiếp. Và việc này vô hình chung sẽ tạo ra 1 khoảng trống thông tin có thể bị lấp đầy bởi những tin đồn, suy đoán hoặc thông tin sai lệch. Nó cũng có thể gây tổn hại đến danh tiếng và sự tin cậy của bạn, vì chắc chắn niềm tin của mọi ng vào bạn đang bị chi phối, nghĩ bạn đang trốn tránh trách nhiệm hoặc đang che giấu điều gì đó. Do đó, bạn nên trao đổi sớm và thường xuyên, ngay cả khi bạn chưa có câu trả lời cho tất cả hoặc giải pháp. Bạn phải cập nhật các bên liên quan của mình thường xuyên và kịp thời, đồng thời thông báo cho họ về bất kỳ thay đổi hoặc diễn biến nào khi chúng xảy ra.
• Hãy trung thực, và có trách nhiệm: 1 nguyên tắc khác của giao tiếp trong khủng hoảng là phải trung thực và có trách nhiệm. Bạn cần biết và nên thừa nhận sai lầm của mình, xin lỗi vì những thiếu sót và chịu trách nhiệm về hành động của mình. Bạn cũng nên thực tế và minh bạch về những thách thức và rủi ro mà bạn gặp phải, đồng thời không nên đưa ra những lời hứa sai lầm, những kỳ vọng thiếu tính thực tế hoặc những tuyên bố gây hiểu lầm. Bằng cách trung thực và có trách nhiệm, bạn có thể chứng minh tính chính trực, độ tin cậy và cam kết của mình trong việc giải quyết khủng hoảng trên. Mặt khác, bạn cần nhất quán trong quá trình truyền đạt thông tin của mình. Bạn cần điều chỉnh lời nói và hành động của mình phù hợp với các giá trị và kỳ vọng của bản thân, đồng thời thực hiện những lời hứa và cam kết đúng như mình đã đưa ra. 
• Tìm kiếm phản hồi và đầu vào: Như đã nói, thì giao tiếp chính là 2 chiều của 1 con đường. Trong quá trình đưa thông tin ra với các bên liên quan, với các cộng đồng xã hội bạn cũng nên tìm kiếm các phản hồi và ý kiến đóng góp từ các bên liên quan cũng như lắng nghe các mối quan tâm, đề xuất, câu hỏi từ họ. Đừng cố tình trì hoãn hay mập mờ, bạn cần thừa nhận cảm xúc của họ, đồng cảm và từ đó giải quyết các vấn đề của họ. Bằng cách này bạn có thể xây dựng lại mối quan hệ, sự tin cậy và cộng tác với nhiều bên liên quan của chính mình.
• Cuối cùng là quản trị cảm xúc: Hãy làm mọi thứ với 1 trái tim thực tâm muốn giải quyết vấn đề. Đừng diễn, vì nó cũng chính là con dao 2 lưỡi không ngại cắt trái tim bạn thêm 1 lần nữa đâu.

Mỗi lần khủng hoảng, mỗi lần vấp ngã đều sẽ là những kinh nghiệm quý báu cho chúng ta cho các vấn đề sau này. Từ đó hình dung được mức độ nghiêm trọng của việc minh bạch và tác hại sâu xa của dối lừa. Đừng chỉ tập trung vào các giá trị trước mắt, những gì bạn thấy không đồng nghĩa với những giá trị bạn thu được đâu. Hãy luôn nuôi dưỡng 1 văn hóa minh bạch và nhất quán ngay trong bản thể để nhất quán các hành động của chính mình trước khi giao tiếp với cộng đồng xã hội. 

Tổng hợp.