Elon Musk: Một Steve Jobs khác
Khi các nhà sử học tương lai ghi vào sử sách những tiến bộ của nhân loại trong thế kỷ 21, họ có thể đi đến kết luận rằng một trong những giây phút quan trọng của lịch sử đã diễn ra cách đây 1 năm … trong phòng ngủ của Elon Musk. Giây phút “Ơ-rê-ka” của ông xảy ra cứ mỗi vài tháng. Đôi khi là lúc ông đang tắm vào buổi sáng, hay vào giữa khuya. Và có thể là khi ông thức dậy 2 giờ sáng như lúc này đây khi ý tưởng về một động cơ tên lửa bất chợt nảy ra trong đầu ông. “Tôi nhận ra rằng một động cơ tên lửa chạy bằng khí mêtan và ôxy lỏng có thể tạo ra lực đẩy lớn hơn 380 giây”, Musk nói.
Ý tưởng này nghe có vẻ không có gì là ghê gớm để phải được ghi vào sử sách. Nhưng đừng xem thường, bởi một tên lửa có xung lực như vậy mới đủ sức bay ra khỏi tầng khí quyển cao của Trái đất và đi tới sao Hỏa. Tình cờ là Sao Hỏa có nhiều khí CO2 và H2O và có thể chuyển đổi chúng thành khí mêtan và ôxy lỏng. Có nghĩa là chúng ta có thể tạo ra nhiên liệu để bay về Trái đất ngay tại sao Hỏa. Musk tin rằng trong vài thập kỷ tới, con người có thể định cư ở sao Hỏa.
Ý tưởng của Musk nghe có vẻ điên rồ, nhưng đừng nghĩ ông là người viển vông. Ông đã nhiều lần biến giấc mơ viễn vông ấy thành hiện thực. Paypal, công ty internet do ông thành lập và đã được bán cho eBay vào năm 2002 với giá 1,5 tỉ USD, chỉ là bước khởi động. Một công ty khác của ông là Space Exploration Technologies (SpaceX) đã trở thành công ty tư nhân đầu tiên vận chuyển hàng hóa đến Trạm Vũ trụ và đã kiếm được các hợp đồng giao hàng trị giá hàng tỉ USD từ NASA và các đơn vị khác. Tesla Motors, hãng xe chạy điện của ông, đã chứng tỏ một điều rằng xe hơi hoàn toàn có thể xanh và hấp dẫn. Doanh số bán của hãng xe này đã tăng gấp hơn 12 lần trong 3 quý đầu năm 2013. Vì tất cả những lý do này, Fortune đã trao cho Musk danh hiệu Doanh nhân của năm 2013.
Khi nhìn vào những sáng kiến kỳ lạ và phi thường của Musk người ta dễ liên tưởng đến một người: Steve Jobs. Cả hai đều là những kẻ phá bĩnh trên thị trường. Jobs đã tạo ra công ty có giá trị nhất thế giới và đã làm thay đổi ít nhất 4 ngành (máy tính, âm nhạc, phim hoạt hình, viễn thông di động). Musk thậm chí có thể tạo ra tác động lớn hơn. Space X đã làm giảm mạnh chi phí phóng tên lửa, qua mặt cả các chương trình không gian cấp quốc gia của thế giới. Trong khi đó, Tesla đã trở thành nhà sản xuất ôtô nổi tiếng nhất thế giới về ôtô hoàn toàn chạy bằng điện. Và quan trọng hơn, Tesla đã khiến thế giới hào hứng với phương tiện vận chuyển bằng điện. Ông đã đổ tiền và các ý tưởng kỳ quái của mình vào SolarCity, hiện là nhà cung cấp hàng đầu nước Mỹ về năng lượng mặt trời trong nhà. Đó là lý do Musk được xem như là “Steve Jobs tiếp theo”.
Musk và Jobs có điểm chung là chia thách thức ra những mảnh đơn giản và sau đó sắp xếp lại cho đến khi tạo ra một tác phẩm vừa ý.
Nhà đầu tư mạo hiểm Steve Jurvetson đã làm cuộc so sánh giữa Musk và Jobs trong nhiều năm trời. Ông là một nhân viên của Jobs ở NeXT (một công ty do Jobs thành lập) và rất hiểu cách suy nghĩ của Jobs. Jurvetson cũng là nhà đầu tư ban đầu và thành viên hội đồng quản trị của cả SpaceX và Tesla và ông cũng hiểu rõ cách Musk suy nghĩ và hành động. Jurvetson thấy rằng, cả 2 doanh nhân này có một điểm chung là đều không ngừng nỗ lực để chia thách thức ra thành những mảnh đơn giản hơn và sau đó sắp xếp các mảnh này lại cho đến khi tạo ra một “tác phẩm” vừa ý.
Hãy xem cách Musk cho ra đời chiếc Tesla Model S. Cách đây vài năm, ai cũng cho rằng xe hơi chạy bằng điện chỉ được mỗi cái thân thiện với môi trường, chứ không phải là loại xe có sức thu hút về kiểu dáng thiết kế và chỉ chạy được một quãng đường ngắn là phải sạc pin. Pin là mấu chốt của xe hơi chạy bằng điện. Nhưng công nghệ pin thì quá đắt và trọng lượng pin thì quá nặng. Bước đi đột phá là chuyển sang pin lithium-ion. Mặc dù đắt đỏ nhưng công nghệ này có công suất tích điện cao hơn nhiều so với các công nghệ pin khác và có thể nâng cao hiệu quả chi phí khi được sử dụng đại trà. Nếu có thể đưa lượng lớn pin lithium-ion vào một bộ pin duy nhất thì sẽ có thể giúp cho ôtô chạy một quãng đường đủ dài.
Musk không phải là người duy nhất nhận thấy điều này. Nhưng cái tài của ông là đã đưa được ý tưởng đó trở thành hiện thực, đặc biệt đưa xe điện trở thành một loại xe bán đại trà.
Làm thế nào họ có thể phát triển suy nghĩ một cách đa chiều như thế? Jobs cho rằng một phần thành công của ông là nhờ vào lớp thư pháp mà ông theo học tại Đại học Reed. Cái ông học được đã vượt ra khỏi những kiểu chữ nho nhã có trong các máy in laser đầu tiên của Apple. Jobs bị ám ảnh bởi sự tao nhã trong thiết kế. Bất cứ một sự xấu xí nào hoặc sự phức tạp không cần thiết nào cũng khiến ông bực bội. Điều đó, cộng với sự thấu hiểu những khả năng của công nghệ và niềm tin tuyệt đối của ông, đã giúp Jobs làm nên được những điều phi thường.
Điều tương tự cũng thấy được ở Musk. Khi còn nhỏ, ông dành nhiều thời gian cho việc đọc sách hơn là cho bạn bè. Ông mê các cuốn sách về khoa học, lịch sử và truyện vui thiếu nhi. Ông có học vị cả về vật lý lẫn kinh doanh. Và ông cũng bị ám ảnh bởi sự hoàn hảo trong thiết kế. Khi chiếc Telsa Roadster phiên bản đầu tiên ra đời, Musk là người thiết kế chính hình dáng của chiếc xe, săm soi từng chi tiết, làm mọi kiểu để thay đổi hình dáng cũng như chức năng của xe. Trong những tháng đầu sản xuất chiếc Telsa Model S, ông bỏ ra nhiều giờ liền ngồi một mình ngắm nghía mỗi chiếc xe. Ông có thể thấy được chiếc đèn pha bị lệch… 3 mi-li-mét.
Musk và Jobs chắc chắn không phải những nhà tư tưởng đa tài duy nhất trên thế giới này. Nhiều người khác cũng có thể nghĩ ra những ý tưởng mới mang tính đột phá nhưng họ lại không biết làm sao để biến tầm nhìn đó trở thành hiện thực. Cái họ thiếu chính là niềm tin bất di bất dịch.
Niềm tin mãnh liệt đã hun đúc cho niềm đam mê của Jobs và Musk. Các sản phẩm mà Jobs và Musk tưởng tượng ra đôi khi cũng là cái nhiều người khác đã nghĩ đến nhưng họ bị nhục chí khi thực hiện nó. Niềm tin không chỉ thúc đẩy động lực cá nhân mà còn thuyết phục những người khác cùng theo chân Musk và Jobs. Trong trường hợp của Musk, ông là người rất có sức thuyết phục và đặc biệt ông luôn tin vào logic của bản thân và bản năng mỗi khi gặp bất kỳ trở ngại nào.
Khi nghĩ cách làm sao để cho Tesla Model S nổi trội so với các xe đối thủ, Musk đặc biệt hứng thú với ý tưởng thiết kế những tay nắm cửa tự động bật ra khi người lái đến gần và tự động thu lại. “Không biết bao nhiêu lần các kỹ sư đã phản bác ý tưởng này. Họ cho đó là điều ngu xuẩn nhất từ trước đến nay. Nhưng cuối cùng chúng tôi đã làm được và tôi nghĩ điều đó thật tuyệt vời, vì đó là một trong những đặc điểm ưu việt của chiếc xe”, Musk nói.
Nhiều người có thể nghĩ ra những ý tưởng mới mang tính đột phá
nhưng họ lại không biết làm sao để biến tầm nhìn đó trở thành hiện
thực. Cái họ thiếu chính là niềm tin bất di bất dịch.
Tại SpaceX, Musk cho biết ông đã bỏ ra hàng tháng trời thuyết phục nhóm của ông nên tập trung vào việc tạo ra những tên lửa có thể tái sử dụng được. Tên lửa bao gồm hàng triệu bộ phận và sau khi được phóng đi, các bộ phận này sẽ tự động rơi ra, rớt xuống biển hoặc để trôi trong không gian. Đó là sự lãng phí rất lớn. Musk muốn thay đổi điều đó.
Nhưng những người trong ngành đều cho rằng tên lửa có thể tái sử dụng là một ý tưởng điên rồ, nhất là khi họ chứng kiến chương trình tàu con thoi (tàu vũ trụ được thiết kế để có thể dùng đi lại nhiều lần) giờ đã bị xếp xó. Vì thế, khi Musk thể hiện ý nguyện muốn làm điều này, ông đã gặp rất nhiều sự phản đối. Nhưng mỗi lần bị phản bác, ông lại đưa ra một phép tính cho thấy nếu làm đúng cách vẫn có thể giảm mạnh được chi phí.
“Một điều tôi thấy rất rõ rằng chúng ta sẽ chẳng bao giờ có thể lên được sao Hỏa nếu không có những tên lửa có thể tái sử dụng được”, ông nói. Chương trình tên lửa tái sử dụng hiện giờ là chương trình ưu tiên hàng đầu và trọng tâm ở SpaceX.
Một biểu hiện cho thấy niềm tin mãnh liệt chính là nỗi ám ảnh về sự cầu toàn. Cũng chính sự cầu toàn này mà đôi khi Jobs cũng như Musk bị xem là những ông chủ không thể nào chịu đựng nổi. Mặc dù vậy, hoặc cũng chính vì vậy mà cả hai đều thu hút được những nhân tài để giúp họ hiện thực hóa giấc mơ lớn của mình. Nếu làm việc cho một người như Jobs hoặc Musk, chắc chắn một điều rằng bạn sẽ không thể nào trông đợi một công việc êm ả. Nhưng bạn sẽ có được cảm giác thăng hoa, vì Jobs và Musk luôn thúc đẩy bạn làm những điều mà bạn nghĩ rằng mình sẽ không thể nào làm được.