Làm cái mình giỏi

Mai Linh tự sa vào ổ gà

Vào cuối tháng 6/2013, tại Đại hội cổ đông của Mai Linh, con số lợi nhuận sau thuế công ty mẹ năm 2012 được công bố là 1,86 tỉ đồng. Tuy nhiên, sau khi hợp nhất toàn hệ thống Mai Linh thì lại lỗ đến 33 tỉ đồng! Chỉ trong vòng 5 năm từ 2007-2012, Mai Linh lỗ tới 380 tỷ đồng. Tính cả năm ngoái, doanh nghiệp này phải gánh khoản nợ khủng khiếp 1.000 tỉ đồng, trong khi lợi nhuận sau thuế (trước hợp nhất) chỉ đạt 1,86 tỉ đồng. Mặc dù đã giảm được 150 tỉ đồng nợ vào năm 2012, nhưng khoản nợ 850 tỉ đồng vẫn là gánh nặng cực lớn đối với Mai Linh. Theo thông tin từ Mai Linh, hiện nay công ty này đang triển khai chiến lược kinh doanh mới mang tên “Một Mai Linh”, trong nỗ lực cơ cấu lại bộ máy. Nói cách khác, đó là giải pháp tích hợp toàn bộ hệ thống Mai Linh xoay xung quanh trục dọc một văn phòng, một bộ máy điều hành, một nguồn tài chính chung và một người quản lý. Nói cách khác, “Một Mai Linh” là quay trở về cốt lõi của công ty, cụ thể là lĩnh vực taxi. Tập đoàn này sẽ thực hiện thoái vốn và bán bớt tài sản trong những lĩnh vực trái ngành như: thương mại, xây dựng, bất động sản, giáo dục… Ngay cả vận tải đường dài là Mai Linh Express cũng không loại trừ.

Một nguồn tin riêng trong giới kinh doanh địa ốc nói với Doanh Nhân, trước đây Mai Linh đã từng góp vốn với Công ty cổ phần Địa ốc MB (MBLand) để phát triển một dự án căn hộ cao cấp có tên Golden Palace tại Mễ Trì, Từ Liêm, Hà Nội. Vào thời điểm cách nay hơn 2 năm, khi công trình còn chưa được khởi công, trên thị trường đã xuất hiện những lời mời chào mua căn hộ tại dự án này với mức giá lên tới hơn 2.000 USD/m2. Tuy nhiên sau đó, những khó khăn nội tại của Mai Linh đã khiến Công ty này phải thoái vốn khỏi dự án Golden Palace.

Làm cái mình giỏi sẽ thắng!

Có một hiện tượng lý thú trong ngành hàng tiêu dùng của Việt Nam, đó là sự thắng thế của các doanh nghiệp nội địa. Theo một bản báo cáo về các ngành hành tiêu dùng mới, do Công ty Bain & Company ấn hành, cú hích từ tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam dẫn đến mức chi tiêu bán lẻ được dự báo sẽ gia tăng trong tất cả các loại hình bán lẻ, đặc biệt là tạp hóa hiện đại, các loại hàng hóa cá nhân và mang tính giải trí. Tại Việt Nam, “các nhà vô địch bán lẻ bản địa” vốn đã thống trị trong các mô hình như tạp hóa hiện đại, đồ trang sức và đồ điện tử. Một nghiên cứu của Euromonitor chỉ ra rằng, sự phát triển kinh tế mạnh mẽ của Việt Nam là nguyên nhân dẫn tới gia tăng chi tiêu trong ngành bán lẻ. Theo dự tính của Euromonitor, quy mô toàn thị trường bán lẻ Việt Nam có thể sẽ đạt xấp xỉ 34 tỷ USD vào năm 2016. Trong khi tổng quy mô thị trường bán lẻ thực vào năm 2011 của Việt Nam là 29 tỷ USD.

Các chuyên gia Euromonitor cũng nhận định rằng, các lĩnh vực bán lẻ hàng đầu Việt Nam vào năm 2016 sẽ bao gồm hàng may mặc, điện tử, tạp hóa hiện đại, y tế và làm đẹp, hàng hóa cá nhân và giải trí… Xu hướng bán lẻ thông qua các kênh hiện đại cũng sẽ diễn ra mạnh hơn và dần dần thay thế hình thức tạp hóa truyền thống, vốn tồn tại lâu đời ở Việt Nam gắn với tập quán sinh hoạt, tiêu dùng của người dân. Riêng trong năm 2011, phân ngành tạp hóa truyền thống ở Việt Nam đạt quy mô 11 tỷ USD toàn thị trường, dự báo đến năm 2016, quy mô này sẽ giảm xuống còn 10,7 tỷ USD (giảm 1%). Ngược lại, nếu như năm 2011 mô hình tạp hóa hiện đại mới đạt quy mô toàn thị trường 1,6 tỷ USD, thì đến năm 2016 dự tính sẽ tăng lên 2,8 tỷ USD (tăng 12%).

Từ các phân tích của Bain, có thể lý giải phần nào nguyên nhân tại sao những doanh nghiệp hàng tiêu dùng lớn nhất của Việt Nam như: Masan, Vinamilk, Trung Nguyên, Tân Hiệp Phát… lại có thể giành phần thắng trước những ông lớn đa quốc gia, vốn rất mạnh về vốn liếng và hệ thống phân phối. Tuy nhiên, nhìn sâu xa hơn, có lẽ yếu tố then chốt tạo nên những Vinamilk, Masan, Tân Hiệp Phát chính là các doanh nghiệp này chỉ làm cái họ giỏi. Rất rõ để liệt kê các sản phẩm cốt lõi của Vinamilk, bao gồm các sản phẩm đa dạng về sữa, sữa chua, sữa đậu nành. Thực ra, trước kia Vinamilk cũng “mon men” sản xuất bia Zorok và cà phê Moment, tuy nhiên thất bại từ các lĩnh vực trái ngành này đã khiến nhà sản xuất sữa lớn nhất Việt Nam nhanh chóng rút lui khỏi các trận địa trên. Tháng 3/2009, Vinamilk buộc phải chạy khỏi liên doanh sản xuất bia với SabMiller bởi không thành công. Tương tự, do gặp khó với dự án tham vọng Cà phê Moment, Vinamilk đã quyết định từ lúc đó chỉ tập trung làm cái họ giỏi là sữa. Ngày nay ai cũng biết giá trị vốn hóa đạt 3 tỉ USD và tổng doanh thu 27.000 tỉ đồng (2012) của công ty này.

Nhìn sâu xa hơn, có lẽ yếu tố then chốt tạo nên những Vinamilk, Masan, Tân Hiệp Phát chính là các doanh nghiệp này chỉ làm cái họ giỏi.

Tương tự, Tân Hiệp Phát vươn lên nhanh chóng như một công ty tư nhân hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất nước giải khát. Công ty cổ phần Tập đoàn Trung Nguyên từ trước đến nay cũng chỉ đầu tư duy nhất một ngành là cà phê. Các công ty này chỉ dồn lực làm cái họ giỏi, nên kết quả là họ giỏi cái họ làm!

Mô hình đầu tư cốt lõi, tăng trưởng bền vững và những giá trị thặng dư mà các công ty của Việt Nam như Thiên Long, Vinamilk, Masan, Tân Hiệp Phát, Trung Nguyên… đang tạo ra cho nền kinh tế rất cần được Chính phủ tạo điều kiện phát triển nhiều hơn nữa. Những doanh nghiệp đã, đang và có thể sẽ sa đà vào đầu tư ngoài ngành cốt lõi trước hết cần học thuộc những bài học thành công lẫn thất bại trên thương trường từ người đi trước.

Những yếu tố then chốt tạo nên thành công cho doanh nghiệp nội địa:
1. Quy mô bản địa, được hiểu là quy mô hoạt động lớn nhưng cân bằng tại thị trường nội địa, quan trọng hơn quy mô quốc gia/toàn cầu; mang lại sự thuận tiện về giá trị cho khách hàng – chất lượng của địa điểm đóng vai trò then chốt; lợi thế lớn về tiềm năng của người đi trước mà doanh nghiệp nội có được.

2. Khả năng dẫn dắt về giá cả: Giá là yếu tố mang tính nhạy cảm đối với người tiêu dùng ở các thị trường mới nổi như Việt Nam; Doanh nghiệp nội dùng chiến lược hàng hóa “đủ tốt” với các mức giá cạnh tranh; Khả năng quản lý chi phí của doanh nghiệp nội tốt và là yếu tố quan trọng để họ dẫn dắt giá.

3. Yếu tố địa phương hóa: Sự ưa thích của khách hàng khi mua sắm là tính “địa phương” (am hiểu văn hóa bản địa); dải sản phẩm đa dạng, phù hợp với sự yêu thích địa phương của khách hàng…