Sức hút và góc khuất những thương vụ M&A
Những thương vụ M&A với giá trị từ vài chục triệu USD lên đến hàng tỷ USD khi được công bố đều tạo ra những đợt sóng lớn trên thị trường và thu hút sự quan tâm không chỉ giới đầu tư mà còn là dư luận. Tuy nhiên, đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm – hậu M&A lại ít khi được khai thác.
Sức hút của các thương vụ M&A tại Việt Nam
Theo các tổ chức quốc tế, triển vọng tăng trưởng của Việt Nam trong năm 2024 cũng như trong trung hạn được đánh giá tích cực nhờ sự phục hồi của tiêu dùng nội địa, xuất nhập khẩu hàng hóa và việc đẩy mạnh đầu tư công, gia tăng nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức đối với tăng trưởng chung của nền kinh tế.
Dẫu vậy, Việt Nam vẫn được đánh giá là một thị trường có các hoạt động thương mại, mua bán sáp nhập đầy tiềm năng trong khu vực.
Trong Khảo sát CEO Toàn cầu thường niên lần thứ 26 vào năm 2023 do PwC công bố, liên quan đến M&A có đến 60% CEO toàn cầu cho biết: Họ không có ý định trì hoãn các giao dịch trong năm 2023.
Theo nhận định của các chuyên gia tại Diễn đàn M&A Việt Nam được tổ chức vào cuối năm 2023 cũng cho thấy thị trường M&A của Việt Nam sẵn sàng cho sự phát triển nhờ vào nhiều tiến bộ kinh tế và các cải cách để thu hút đầu tư nước ngoài trong năm 2024. Các nhà đầu tư tin tưởng vào thị trường tiêu dùng tại Việt Nam. Do đó, Việt Nam là một trong những thị trường có sức hút lớn.
Giá trị của mỗi thương vụ M&A từ vài chục triệu USD lên đến hàng tỷ USD khi được công bố đều tạo ra những đợt sóng lớn trên thị trường và thu hút sự quan tâm không chỉ giới đầu tư mà còn là dư luận. Đó là câu chuyện của tảng băng nổi, trong khi đó phần chìm hậu M&A vẫn còn là câu chuyện rất dài.
Chuyện chưa kể hậu M&A
Sức hút lớn đối với đầu tư từ khối ngoại và các thương vụ M&A mang đến cho các bên liên quan nhiều lợi ích và thúc đẩy nền kinh tế phát triển đó là điểm sáng. Tuy nhiên đằng sau những thương vụ M&A là những điều khoản cam kết, ràng buộc chặt chẽ về nghĩa vụ của các bên liên quan. Đó cũng chính là một phần lý do vì sao có những thương vụ M&A khi công bố trên thị trường gây tiếng vang rất lớn nhưng sau đó lại xuất hiện những “rạn nứt” dẫn đến thất bại của toàn thương vụ.
Khảo sát của KPMG Việt Nam, trong vòng 1 thập kỷ qua, chỉ có 2/5 thương vụ M&A tại Việt Nam thành công – một tỉ lệ được cho là khá thấp. Nguyên nhân chính là do quá trình hậu M&A (sau bản cam kết hợp đồng) việc hợp tác với nhau như thế nào, mang lại giá trị gia tăng gì cho cả hai vẫn chưa đạt được như kỳ vọng.
Các chuyên gia nhận định rằng nhà đầu tư có xu hướng tìm đến các đối tác mà họ có thể tin tưởng. Do đó, trong M&A, doanh nghiệp càng minh bạch thông tin, đối tác và các nhà đầu tư càng được thuận lợi trong việc thẩm định, rà soát và định giá doanh nghiệp, tránh các rủi ro tiềm ẩn, đặc biệt là về mặt pháp lý.
Nhìn ra thế giới đã từng có các thương vụ M&A tốn rất nhiều bút mực phân tích của giới đầu tư nhưng vẫn không có một cái kết đẹp bởi xuất hiện các vấn đề hậu M&A như SAIC và Ssangyong Motor hay TCL – Thomson sụp đổ bởi khác biệt về văn hoá điều hành giữa các bên liên quan.
Ở Việt Nam, thương vụ M&A có giá trị hàng trăm triệu đô đã tạo nên một tiếng vang lớn trong ngành F&B giữa Masan và Phúc Long được đánh giá là một thương vụ thành công khi công bố trên thị trường.
Thương vụ M&A giữa Masan và Phúc Long được đánh giá là một thương vụ thành công khi công bố trên thị trường.
Tháng 5/2021 là bước ngoặt với Phúc Long khi “ông lớn” tiêu dùng – bán lẻ Masan Group chi 15 triệu USD để sở hữu 20% cổ phần tương đương mức định giá chuỗi cà phê, trà sữa này ở mức 75 triệu USD.
Tháng 01/2022, tập đoàn Masan công bố lần thứ hai rót vốn mua 31% cổ phần Phúc Long với mức giá 110 triệu USD. Thời điểm này Masan định giá Phúc Long 355 triệu USD. Như vậy, chỉ sau chưa đầy một năm, giá trị của Phúc Long đã tăng gần 5 lần.
Đến giữa năm 2022, thông qua The Sherpa, Masan tiếp tục chi 155 triệu USD để mua thêm 34% cổ phần Phúc Long, qua đó nâng tổng tỷ lệ sở hữu tại chuỗi F&B hàng đầu thị trường lên 85%. Sau giao dịch trên, Phúc Long được định giá 455 triệu USD và tính từ thời điểm bắt đầu M&A từ năm 2021, Masan chính thức sở hữu kiểm soát chuỗi Phúc Long với tỉ lệ 85%.
Dù Phúc Long đạt mức tăng trưởng tốt năm 2023, ghi nhận doanh thu 1.535 tỉ đồng cả năm và là mảng có biên lợi nhuận gộp cao nhất của Masan, với gần 65%, cao hơn mức 27,8% bình quân của cả tập đoàn này. Thế nhưng ít ai biết hậu M&A, thương vụ này vẫn chưa đi đến hồi kết bởi sự trì hoãn trong quá trình thương thảo thanh toán giai đoạn cuối vẫn chưa đạt được sự đồng thuận của các bên dù bên bán vẫn đang rất kỳ vọng và có niềm tin vào tương lai của thương vụ.
Ông Lâm Bội Minh – Nhà sáng lập Phúc Long.
Trong một vài phát biểu, ông Lâm Bội Minh – Nhà sáng lập Phúc Long cho biết bản thân đặt toàn bộ kỳ vọng, niềm tin vào đối tác và tương lai phát triển của “đứa con tinh thần” mà ông đã dành hơn 50 năm tâm huyết gầy dựng.
“Đến thời điểm hiện tại, quá trình sáp nhập vẫn chưa hoàn tất và đang trong giai đoạn thương thảo cuối. Phúc Long được vận hành và phát triển bởi một đội ngũ dày dạn kinh nghiệm. Tôi đặt niềm tin vào uy tín, chiến lược phát triển, năng lực điều hành của đội ngũ lãnh đạo và tiềm lực tài chính của đối tác.
Tuy nhiên bất kỳ khi nào đối tác của tôi cần sự hỗ trợ từ phía tôi, tôi vẫn sẽ luôn sẵn sàng đồng hành cùng họ để cùng giải quyết, vượt qua những thử thách trong việc tiếp tục xây dựng chiến lược phát triển cho Phúc Long” – ông Lâm Bội Minh tiết lộ.
Sự cẩn trọng trong các khâu đánh giá và niềm tin vào đối tác trong các thương vụ M&A là điều cần thiết nhưng các bên cần hạn chế các rủi ro phát sinh trong quá trình hợp tác sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ thương vụ. Đặc biệt việc đối thoại thẳng thắn và trực tiếp sẽ giúp tháo gỡ các khúc mắc trước khi đẩy tình hình hợp tác giữa các bên đi vào “điểm nhiệt”.