Khi ông trùm truyền thông Rupert Murdoch thoái vị

Bước sang tuổi 90, Rupert Muroch đã đến lúc phải chuyển giao quyền lực tại đế chế truyền thông của mình.

Các bữa tiệc sinh nhật trong thời dịch rất đáng sợ, đặc biệt đối với các tỷ phú. Nhưng sinh nhật 90 tuổi tổ chức ngày 11/3/2021 của ông trùm truyền thông Rupert Murdoch ít nhất sẽ không mất vui như sinh nhật 80 tuổi cách đây 10 năm.

Thời điểm đó, các thám tử Anh điều tra một công ty thuộc Tập đoàn News Corp của Murdoch, khi ấy là công ty truyền thông lớn thứ 4 thế giới, để tìm bằng chứng cho thấy các nhà báo của công ty này đã nghe lén điện thoại và hối lộ cảnh sát. Sau đó, có rất nhiều lời kết tội được đưa ra, tiếp đó là vụ tờ báo 168 tuổi News of the World bị đóng cửa. Bản thân Murdoch cũng phải ra điều trần trước Quốc hội Anh. Ngày hôm ấy đã được ông gọi là “ngày hèn mọn nhất trong đời tôi”.

Một thập kỷ kể từ ngày đế chế của ông suýt đứng trên bờ vực sụp đổ, hiện mọi thứ lại diễn ra còn tốt đẹp hơn. Vụ bê bối nghe lén điện thoại đã chìm vào quên lãng. Các tài sản xịn nhất của Murdoch đã được bán cho Disney với giá cao ngất ngưởng. Fox News hiện là kênh truyền hình cáp phổ biến nhất tại Mỹ. Và mới đây Murdoch đã buộc các tập đoàn công nghệ phải trả tiền khi sử dụng nội dung của đế chế truyền thông này. “Ông ấy có tiền. Ông ấy có quyền lực chính trị to lớn. Ông ấy có tất cả”, Claire Enders, một nhà quan sát lâu năm trong ngành truyền thông, nhận xét về Murdoch.

Khi Murdoch chuẩn bị chuyển giao quyền lực thì triển vọng lại trở nên mờ mịt. Truyền hình cáp đang mất đà nhanh chóng. Ông đang đối mặt với vụ kiện pháp lý mà có thể tiêu tốn một khoản tiền còn lớn hơn cả vụ bê bối 10 năm trước. Quan trọng là dấu hỏi kế vị vẫn còn lơ lửng. Murdoch vẫn là thế lực giữ chặt cả mạng lưới chính trị và thương mại rất đáng gờm. Thế lực này có thể sẽ không còn khi vắng Murdoch.

Di sản thừa kế

Trước mắt, tình hình nhìn chung vẫn lạc quan. Ít nhất vụ bê bối nghe lén điện thoại hoá ra là sự “ban phước” đối với Murdoch. Khi đó, vụ bê bối đã buộc Murdoch phải chia tách News Corp làm 2, đưa các mảng phim và truyền hình sinh lợi thành 21st Century Fox, còn các tờ báo bị dính bê bối được gom về News Corp.

Khi các công ty này được hiện đại hoá và quyền lực được phân cho các con trai của Murdoch là con cả Lachlan và James thì các nhà đầu tư đã quay trở lại. Động thái táo bạo nhất của Murdoch là vào năm 2019 khi ông nhận ra rằng đã đến lúc phải trở thành con mồi hơn là kẻ đi săn và đã bán hầu hết mảng truyền hình và mảng phim 21st Century cho Disney với giá 71 tỷ USD. Enders và các đồng nghiệp của bà tính toán, kể từ năm 2011, số cổ phần nắm giữ của quỹ tín thác gia đình Murdoch, vốn sở hữu gần 40% cổ phần biểu quyết trong mỗi công ty, đã tăng giá hơn gấp 6 lần.

Nhưng chương kế tiếp sẽ còn thách thức hơn. Hãy bắt đầu với Fox Corporation với vốn hoá thị trường 22 tỷ USD. Dịch bệnh đã đẩy nhanh đà sụt giảm kéo dài cả thập kỷ của thị trường truyền hình cáp Mỹ. Năm ngoái, lượng thuê bao cáp đã giảm 7,3% xuống mức thấp chưa từng thấy trong gần 30 năm. Fox đã tránh được kết cục này nhờ tập trung vào mảng tin tức và thể thao – những mảng mà các công ty streaming vẫn chưa xâu xé được. Nhưng điều đó đang thay đổi: Fox từng giao dịch ở mức giá cao hơn ViacomCBS và Discovery, 2 công ty đối thủ trong mảng truyền hình cáp, nhưng nay được giao dịch ở mức thấp hơn 30%.

Ảnh: smh.com.au

Một lý do là người ta streaming vì thích xem thể thao. Amazon có phát giải bóng bầu dục quốc gia Mỹ dành cho nam (NFL) và cũng đang tìm cách mua độc quyền một số trận bóng Mỹ. Các giải đấu muốn tiếp cận người hâm mộ trẻ tuổi thì lại không thể tiếp cận đối tượng này qua kênh truyền hình cáp, nơi người xem có tới 2/3 là trên 50 tuổi. Vì thế, các công ty cáp đang chuyển hướng đưa thể thao lên các dịch vụ streaming của họ. Ví dụ, Disney có ESPN+; Comcast đầu năm nay đã tuyên bố sẽ đóng NBC Sports Network và chuyển chương trình sang dịch vụ Peabook của Hãng. Theo chuyên gia truyền thông Michael Nathanson, không có một nền tảng streaming cho thể thao, Fox trở thành kẻ lạc bầy.

Fox News, vốn đóng góp tới 80% nguồn thu cho Fox Corporation vào năm ngoái, lại đối mặt với vấn đề hoàn toàn khác. Mối quan hệ thân cận với Nhà Trắng của ông Donald Trump đã giúp mang lại mức rating cao kỷ lục, nhưng lại khiến cho các nhà quảng cáo và một số nhà đầu tư xa lánh. Smartmatic, một công ty phần mềm bầu cử, đang kiện Fox đòi bồi thường 2,7 tỷ USD vì đưa tin rằng công ty gian lận bầu cử. Mức bồi thường này còn lớn hơn cả vụ bê bối ngày trước.

Sau đó, Fox đã “kiềm chế” phần nào ủng hộ dành cho ông Trump, để rồi lại thấy những người xem quay sang các kênh mới nổi có xu hướng bảo thủ cực đoan như Newsmax và One America News. Đến giờ Fox News vẫn là kênh truyền hình cáp được xem nhiều nhất trong giờ vàng. Nhưng lượng người xem trong tháng 2/2021 đã giảm 30% so với cùng kỳ trong khi các đối thủ CNN và MSNBC lại tăng tới 61% và 23%. Một cựu nhà điều hành Fox quan sát, Fox News bị kẹt vào một nhóm người xem thiểu số có quan điểm bảo thủ cực đoan. Giờ Fox News đang có nguy cơ mất đi nhóm người xem này mà triển vọng thu hút người xem ít “lập dị” hơn thì xa vời.

Ngược lại với Fox, News Corp lại kinh doanh khấm khá hơn. Các tờ báo ở Mỹ, Anh và Úc mang về doanh thu lớn nhất, theo sau là mảng truyền hình trả tiền Úc và mảng xuất bản HarperCollins. Nhưng đóng góp lớn nhất vào lợi nhuận lại là số cổ phần đa số nắm ở REA Group và Move, 2 công ty quảng cáo bất động sản trực tuyến. Giá cổ phiếu News Corp đã tăng gần gấp 3 lần kể từ mức thấp trong tháng 4/2020, nhờ giá cổ phiếu REA tăng mạnh.

Cũng giống như Fox, các tờ báo phải thích ứng với xu hướng toàn cầu chuyển sang quảng cáo online. Cách đây 10 năm, các công ty của Murdoch được xem là đơn vị bán quảng cáo lớn thứ 3 thế giới, theo Brian Wieser thuộc GroupM. Giờ họ đã rơi khỏi top 10. Nhưng các tờ báo đang đi xa hơn nhiều so với Fox trên con đường chuyển đổi số. Đăng ký thuê bao online chiếm tới 3/4 tổng đăng ký tại Wall Street Journal, thậm chí New York Post, một tờ báo lá cải quanh năm làm ăn thua lỗ, cũng báo cáo lợi nhuận khiêm tốn trong quý IV/2020. Trong một thương vụ gần đây với Google, công ty công nghệ này sẽ phải trả tiền cho News Corp để được sử dụng nội dung theo một bộ luật được thông qua bởi Chính phủ Úc.

Tuy nhiên, với vốn hoá thị trường chưa tới 14 tỷ USD, News Corp trị giá còn ít hơn các công ty con cộng lại. Robert Thomson, CEO News Corp, cho biết News Corp đang trên đường tinh giản sau khi đã bán các tài sản như Amplify, một công ty giáo dục trực tuyến và Unruly, một nền tảng quảng cáo video.

Nhiều chuyên gia phân tích cho rằng Tập đoàn nên đi xa hơn nữa và chia tách các bộ phận mới ra khỏi mảng kinh doanh bất động sản. Hiện tại, các nhà đầu tư tìm kiếm tăng trưởng đang bị hấp dẫn bởi danh mục bất động sản bị vứt bỏ bởi các thương hiệu truyền thông, trong khi những nhà đầu tư tìm kiếm giá trị thì thích các tờ báo không dính đến bất động sản.

Một số cũng muốn chia tách Fox Corporation. Nathanson cho rằng công ty nên bán đi các tài sản trong mảng phát thanh truyền hình và các kênh thể thao, vốn đang bị thị trường định giá thấp. Có lẽ thậm chí Fox News cũng bị chia tách nếu có cơ may tìm được người mua, bởi theo Enders, thương hiệu này gây tranh cãi đến nỗi không bán được. Tính toán của Ngân hàng Morgan Stanley cho thấy một thương vụ mua lại Fox hoàn toàn dựa trên vay nợ có thể tạo ra hệ số thu nhập trên đầu tư xấp xỉ 25% trong 5 năm.

Sức ép lớn

Trở ngại lớn nhất đối với việc tái cấu trúc danh mục của mỗi công ty có thể là chính Murdoch. Khi quyền lực cuối cùng được trao xuống cho người kế vị, câu chuyện chia tách sẽ lại dấy lên mạnh mẽ hơn, theo Brian Han, chuyên gia phân tích thuộc Morningstar. Liệu thế hệ kế tiếp có sẵn lòng cắt nhỏ đế chế khổng lồ này? Và liệu ai trong số những ứng viên sáng giá kế thừa Murdoch sẽ là người chiến thắng cuối cùng?

Lachlan, ứng cử viên sáng giá nhất kế thừa Murdoch, hiện là CEO của Fox Corporation và đồng Chủ tịch Hội đồng Quản trị của News Corp. Tại Fox, ông đã hậu thuẫn cho Tubi, một dịch vụ streaming có quảng cáo, các dự án đặt cược thể thao và công ty ghi điểm tín dụng Credible Labs. Không một công ty nào phù hợp với mảng cốt lõi là tin tức. Một cổ đông của đế chế truyền thông này cũng tiết lộ Lachlan đã có những mục tiêu thâu tóm trong tầm ngắm và ông đang muốn bành trướng đế chế qua con đường M&A.

Nhưng dù Lachlan có ý định phát triển ra ngoài mảng cốt lõi hay muốn đi thâu tóm thì cũng không dễ thực hiện. Bởi lẽ, khi Rupert Murdoch qua đời, quyền kiểm soát đối với quỹ tín thác gia đình sẽ được trao cho 4 người con lớn gồm Lachlan, James, Elisabeth và Prudence.

James cũng từng được xem là người có thể kế vị Rupert Murdoch, nhưng năm ngoái ông đã tự mình loại khỏi cuộc đua khi rời khỏi Hội đồng Quản trị News Corp. Lý do được ông chia sẻ là “bất đồng về một số nội dung biên tập”. Trước đó, James đã thua anh trai Lachlan trong cuộc tranh giành kiểm soát Fox News. James từng là CEO của 21st Century Fox từ năm 2015 – 2019, đến khi được bán cho Disney. Hiện tại James gần như không còn liên quan gì đến cha và anh trai. Năm 2019 James đã mở công ty đầu tư riêng có tên Lupa Systems. Ông cũng có mặt trong hội đồng quản trị của hãng xe điện Tesla...

Elisabeth, nhà sáng lập 2 công ty sản xuất truyền hình rất thành công, lại có quan điểm khác khi cảnh báo về những mối nguy của “việc kiếm lợi không có mục đích” trong ngành truyền thông. Cùng với Prudence, người chị cả có phần kín tiếng hơn, cả 4 anh chị em nhà Murdoch có thể sẽ làm thay đổi hướng đi của cả Fox Corporation lẫn News Corp sau khi Rupert Murdoch qua đời.

Quốc Ngô
Nguồn Nhịp cầu Đầu tư