Đồng hành Trách nhiệm Xã hội và lợi ích của doanh nghiệp (CSR)

Có nhiều nhà điều hành doanh nghiệp đánh giá CSR (Corporate Social Responsibility) như là trách nhiệm của doanh nghiệp đối với xã hội và xem đây là những hoạt động tạo thêm áp lực, tốn thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

CSR được dịch nghĩa là "Trách nhiệm của doanh nghiệp đối với xã hội". Tuy nhiên, cách hiểu này làm cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp Việt Nam cảm thấy áp lực và không thấy rõ được lợi ích mà doanh nghiệp sẽ đạt được từ các hoạt động CSR mang lại.

CSR ngày nay trở nên quan trọng hơn tại môi trường kinh doanh Việt Nam qua hàng loạt vụ việc đáng báo động về trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi trường và xã hội gần đây như vụ việc công ty Vedan hủy hoại môi trường sông Thị Vải, vụ việc mua sữa tươi với giá thấp của Công ty sữa Việt Nam, vụ sử dụng nguyên liệu hết hạn sử dụng của công ty Tân Hiệp Phát, Vị đắng khoai tây của công ty Pepsico Việt Nam và mới đây nhất là vụ việc thu hồi sữa bị dị ứng của công ty Frieslandcampina. Tất cả những doanh nghiệp nêu trên đều là những doanh nghiệp lớn và đã có nhiều hoạt động CSR như các chương trình phát triển chăn nuôi bò sữa của Vinamilk và Frieslandcampina. Các chương trình học bổng, khuyến học. Các chương trình tài trợ để cổ vũ tinh thần dám chinh phục "Evernest" của Tân Hiệp Phát vv.

Vậy nguyên nhân từ đâu lại có những sự việc làm bớt đẹp đi hình ảnh vốn có của doanh nghiệp?

Những vụ việc này không những thể hiện sự thiếu trách nhiệm của doanh nghiệp mà còn thể hiện sự yếu kém trong việc xác định những thách thức và các vấn đề bảo vệ lợi ích của chính doanh nghiệp trong môi trường mà doanh nghiệp đang tham gia kinh doanh. Điều này vượt ra khỏi giới hạn việc nộp thuế, tạo công ăn việc làm và bảo vệ môi trường.

Ngày nay, nhiều tập đoàn và doanh nghiệp lớn đặt tiêu chí xây dựng CSR là trọng tâm trong tổng thể chiến lược kinh doanh nhằm thức đẩy và hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết một cách sáng tạo những vấn đề và thách thức trong quá trình kinh doanh và phát triển. Cách tiếp cận CSR mới có thể vừa hỗ trợ doanh nghiệp phát triển kinh doanh lâu bền và đồng thời đóng góp vào việc bảo vệ và cải thiện tiêu chuẩn xã hội.

Vậy thực sự CSR là gì?

Việc định nghĩa CSR cũng khá đa dạng và phức tạp. Môt định nghĩa ví dụ "CSR là trách nhiệm của doanh nghiệp trong xã hội mà doanh nghiệp đó hoạt động kinh doanh. CSR giúp gắn kết toàn bộ hê thống doanh nghiệp để đảm bảo doanh nghiệp hành xử đúng giá trị , văn hóa trong hoạch định chiến lược và hoạt động thường ngày đối với xã hội.

Đối với người tiêu dùng khi được hỏi về định nghĩa CSR trong một nghiên cứu của Fleishman-Hillard (2) đều đề cập đến những khía cạnh như cam kết của doanh nghiệp với cộng đồng, cam kết của doanh nghiệp đối với nhân viên, có trách nhiệm với môi trường, bảo đảm sản phẩm chất lượng và làm từ thiện.

Tuy nhiên , nếu chúng ta chỉ xem xét việc cân bằng lợi ích của doanh nghiệp và lợi ích của xã hội trong các hoạt động CSR thì việc định nghĩa khá rõ ràng và đơn giản hơn.

Theo Thomas Malnight (1) CSR là các hoạt động có khả năng tạo nên chuỗi giá trị tốt cho doanh nghiệp thông qua việc tiếp cận các vấn đề và thách thức mang tính chiến lược đồng thời tạo nên những lợi ích mang tầm ảnh hưởng tốt hơn cho xã hội. Định nghĩa này được gọi là CSR đồng hành (CSR Partnering)

Hoạt động CSR không gói gọn là các hoạt động từ thiện, giảm thiểu nguy cơ cho hoạt động kinh doanh hay nâng cao tiếng tăm cho doanh nghiệp. Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp hiện nay xem hoạt động CSR như là một thú vui cá nhân, tôn tạo thêm uy tín và đẳng cấp của mình hơn là tạo nên ảnh hưởng tốt cho doanh nghiệp và mang đến lợi ích thiết thực cho xã hội. Các hoạt động này được xem như là nhưng dự án yêu thích riêng (Pet Projects).

Một vài hình thức từ thiện, từ thiện qua đấu giá hiện tại cũng không phải là hoạt động CSR vì các hình thức này chỉ mang lại lợi ích cho xã hội trong khi không tạo nên giá trị thực sự cho doanh nghiệp hay cá nhân. Hình thức nay được gọi là hình thức thể hiện lòng bác ái từ tâm (Pilanthropy).

Một cách làm khác mà doanh nghiệp Việt Nam thường triển khai đó là thông qua việc tài trợ chương trình để đánh bóng tên tuổi doanh nghiệp (Propaganda). Hình thức này nên được xem như là một hình thức quảng cáo cho doanh nghiệp hơn là một hình thức hoạt động CSR.

Giá trị đích thực của CSR

Tầm quan trọng của CSR

- Động lực khai sáng (Enlighten Self-Interest): Là một hệ thống tạo nên sự đồng nhất về mặt đạo đức kinh doanh trong doanh nghiệp , tâm điểm gắn kết giá trị doanh nghiệp vào giá trị đạo đức xã hội. Hệ thống này bao gồm:

o Chuẩn mực đạo đức (Code of conduct)

o Qui tác hành xử (Behavior Principals)

o Tinh thần nhân viên (Employee moral)

o Danh tiếng của công ty trong xã hội (Company reputation within sosical context)

- Lợi ích đầu tư xã hội (Social investment): Quĩ phúc lợi hay hoạt động hỗ trợ xây dụng cơ sở hạ tầng vật chất hay tinh thần cho xã hội. Hỗ trợ cộng đồng nâng cao chất lượng cuộc sống. Các hoạt động đầu tư xã hội này cũng nên gắn liền với các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp để nhằm mang lại lợi ích đầu tư cho doanh nghiệp.

- Hành xử Minh bạch và Tạo niềm tin (Transparency and building trust): Xây dựng hình ảnh doanh nghiệp cởi mở, kinh doanh hợp pháp, minh bạch thông tin và tạo dựng niềm tin về doanh nghiệp và các thương hiệu của doanh nghiệp trong xã hội.

- Phát triển theo mong đợi của xã hội (Meet increased Public expectations): Không chỉ làm tròn trách nhiệm của doanh nghiệp về thuế và tạo công ăn việc làm mà còn phải hỗ trợ và bảo vệ môi trường kinh doanh, thúc đây sự phát triển của xã hội và cộng đồng.

Vậy thì cách làm CSR nào là cách làm hiệu quả? Câu hỏi này lãnh đạo doanh nghiệp cần phải lật lại một câu hỏi trong quá khứ rằng doanh nghiệp mình đã tập trung vào các hoạt động CSR nào trong quá khứ và quan trọng hơn, họ phải trả lời được câu hỏi những gì họ cần phải tập trung cho các hoạt động CSR trong tương lai? Doanh nghiệp rất cần sự cân bằng việc sử dụng nguồn lực có giới hạn và nỗ lực bỏ ra nhằm đạt được kết quả tốt nhất cho doanh nghiệp cũng như xã hội từ các hoạt động CSR.

Theo nghiên cứu của McKensey 2007 (3), 95% trong số 391 CEOs tại Hoa Kỳ được phỏng vấn trả lời rằng xã hội mong đợi nhiều hơn viêc doanh nghiệp thực hiện hoạt động CSR so với 5 năm trước và 50% trong số họ khẳng định mong đợi này sẽ tăng rất cao trong vòng 5 năm tới (2012). Người tiêu dùng ngày càng đặt ít niềm tin vào sản phẩm và vào doanh nghiệp tạo nên áp lực cho doanh nghiệp phải hành xử đúng mực để gây dựng lòng tin. Môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh, nhân tài ngày càng khó giữ ,nguồn nguyên liệu tự nhiên ngày càng hạn hẹp thì áp lực từ người tiêu dùng, nhân lực, xã hội và môi trường kinh doanh lên doanh nghiệp ngày càng nặng nề hơn.

Cũng theo nghiên cứu này, trong số những nhân tố ảnh hưởng tới yêu câu hành xử CSR của doanh nghiệp thì việc tăng mối quan tâm về môi trường sống dẫn đầu về tỷ lệ (61%), kế tiếp là yêu cầu tăng cao của người tiêu dùng trong tình hình ngày càng khan hiềm nguyên liệu và sản phẩm tự nhiên (38%). Ảnh hưởng chất lượng hàng hóa từ Trung Quốc, Ấn Độ cũng gây áp lực không kém (37%) và một thế giới phẳng về thông tin bắt buộc doanh nghiệp phải dữ nguyên cam kết của mình trên mọi thị trường và thời điểm (33%). Hoạt động CSR là một cam kết không thể tách rời trong chiến lược phát triển kinh doanh của doanh nghiệp hiện tại và tương lai.

Qui tắc hoạt động CSR

Một số doanh nghiệp có thể lựa chọn một hoặc vài hình thức để triển khai. Đó có thể là những dự án yêu thích riêng, có thể là hoạt động từ thiện hay hoạt động quảng bá doanh nghiệp vì đây là những hoạt động dễ dàng thực hiện. Tuy nhiên, việc lập nên một chiến lược CSR để tạo nên nhưng chuỗi giá trị tốt cho cả doanh nghiệp và xã hội là rất quan trọng. Để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp nên áp dụng những qui tắc sau:

1. Tập trung nỗ lực cho hoạt động CSR: Lựa chọn những hoạt động và lãnh vực gắn liền với hoạt động kinh doanh của công ty và có khả năng tạo nên ảnh hưởng tốt cho xã hội. Vì doanh nghiệp hiểu rõ lãnh vực kinh doanh nên có thể phát hiện và tạo nên những hoạt động có lợi hơn cho cả doanh nghiệp và môi trường xã hội liên quan

2. Hiểu rõ giá trị lợi ích của CSR: Việc lựa chọn hoạt động CSR để thỏa mãn lợi ích của doanh nghiệp và xã hội không phải lúc nào cũng dễ dàng. Quan trọng nhất là doanh nghiệp phải tìm ra được sự cân xứng về lợi ích và hiểu rõ những vấn để mà doanh nghiệp và xã hội đang gặp phải.

3. Lựa chọn hoạt động CSR và đối tác: Đây là những đối tượng nhận được lợi ích từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và cũng là đối tượng mà doanh nghiệp có thể nhận lại lợi ích từ hoạt động CSR (Ví dụ như người tiêu dùng , nông dân, cán bộ công nhân viên vv). Hãy tạo dựng các hoạt động CSR trên nền tảng đối tác lâu dài

4. Cam kết lâu dài: Để có được những lợi ích xã hội từ các hoạt động CSR thì không phải một sớm một chiều vì vậy lãnh đạo doanh nghiệp phải có cam kết lâu dài với chính họ và đội ngũ trong việc triển khai các hoạt động CSR.

5. Lôi kéo toàn bộ hệ thống và hướng dẫn bởi minh chứng cụ thể: Hệ thống nhân lực nội bộ có thể vừa là nguồn lực vừa là đối tượng hưởng lợi từ các hoạt động CSR. Ngày nay nhân tài thường lựa chọn những công ty có hình ảnh tốt, phù hợp theo mong đợi của họ. Việc giữ nhân tài càng ngày sẽ càng khó hơn trong thời buổi cạnh tranh khốc liệt. Người đứng đầu doanh nghiệp phải là người tiên phong trong cam kết, lôi kéo và hướng dẫn thực hiện hoạt động CSR như là một minh chứng hiện hữu.

Thay lời kết

Hoạt động CSR đồng hành là rất thách thức vì nó đòi hỏi một kế hoạch chu đáo, sự tận tâm để đánh giá đúng lợi ích tiềm năng đích thực, xây xựng niềm tin , triển khai các hoạt động nội bộ doanh nghiệp và các hoạt động bên ngoài xã hội. Triên khai tốt CSR đồng hành không những sẽ giúp cho doanh nghiệp kinh doanh tốt mà còn hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết những vấn đề mang tính chiến lược và cốt lõi liên quan đến kinh doanh và các vấn đề xã hội. Hoạt động CSR không phải chỉ để làm cho doanh nghiệp cảm thấy hài lòng đơn thuần, khổng hẳn là những hoạt động PR, từ thiện hay tài trợ nhỏ lẻ thông thường. CSR đồng hành đòi hỏi tính tập trung cao, hoạt động liên tục, cam kết lâu dài cho lợi ích của doanh nghiệp và cho lợi ích của xã hội.

Hãy xem CSR như là lợi ích của doanh nghiệp để doanh nghiệp chủ động triển khai hướng tới một cộng đồng doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả với sản phẩm thương hiệu được người tiêu dùng tín nhiệm, xây dựng được nguồn nội lực nhân tài quí giá, có vị thế và danh tiếng tốt trong xã hội, giảm thiêu rủi ro trong kinh doanh và nâng tầm cạnh tranh cho doanh nghiệp. Tất cả yếu tố này nhằm đảm bảo phát triển kinh doanh một cách bền vững và lâu dài.